Ο όσιος Νικάνορας γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1491 από πλούσιους γονείς. Μετά τον θάνατο των γονέων του μοίρασε την περιουσία του στους φτωχούς και έγινε μοναχός σε ένα μοναστήρι της Θεσσαλονίκης.
Η πόλη όμως δεν του πρόσφερε την ησυχία που επιθυμούσε. Κάποια ημέρα, στην προσευχή του, άκουσε καθαρά μια φωνή να του υπαγορεύει να ασκητεύσει στο όρος Καλλίστρατο, μια κορυφή μεταξύ Γρεβενών και Δεσκάτης. Υπακούοντας στη φωνή αυτή, που ανταποκρινόταν και στη μύχια επιθυμία του για ησυχία, ο όσιος ξεκίνησε από την Θεσσαλονίκη με προορισμό το όρος Καλλίστρατο.
Περνώντας από τη Βέροια αποφάσισε να επισκεφθεί τη Σκήτη της, που η φήμη των πολλών αγίων της, του αγίου Αντωνίου, του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά και των αδελφών του και του αγίου Αθανασίου του Μετεωρίτου, την είχε κάνει γνωστή. Εκείνη την εποχή ασκήτευε στη Σκήτη της Βεροίας ο όσιος Διονύσιος, ο μετέπειτα κτίτορας της μονής στον Όλυμπο. Έτσι ο όσιος Νικάνωρ παρέμεινε για ένα διάστημα εκεί, αγρυπνώντας και προσευχόμενος μαζί με τον όσιο Διονύσιο που θαύμαζε την αρετή του.
Παρότι όμως ο όσιος Νικάνωρ είχε βρει την ησυχία που επιθυμούσε, ήθελε να κάνει υπακοή στην εντολή που είχε λάβει να ασκητεύσει στο όρος Καλλίστρατο. Έτσι έφυγε από τη Σκήτη της Βεροίας και βαδίζοντας στις όχθες του Αλιάκμονα έφθασε στο όρος Καλλίστρατο. Εκεί βρήκε ένα σπήλαιο στο οποίο ασκήτευσε μέσα στην απόλυτη ησυχία και μόνωση, αγρυπνώντας, νηστεύοντας, προσευχόμενος και αποκρούοντας τους πειρασμούς και τις επιθέσεις του διαβόλου, ενώ η χάρη του Θεού μετέβαλε την ψυχή του σε δοχείο του Παναγίου Πνεύματος.
Μετά από δεκαέξι χρόνια, με θεία αποκάλυψη, βρήκε μια εικόνα του Χριστού, και αποφάσισε να ιδρύσει στον τόπο που την βρήκε Μονή αφιερωμένη στη Μεταμόρφωση του Σωτήρος (1534). Σύντομα η φήμη της αγιότητός του και της Μονής διαδόθηκε στην ευρύτερη περιοχή και πολλοί ήταν αυτοί που ερχόταν κοντά του είτε για να μονάσουν είτε για να λάβουν την ευλογία του και να απολαύσουν τη χάρη των θαυμάτων που επιτελούσε με τη δύναμη του Θεού.
Ο όσιος αξιώθηκε από τον Θεό να λάβει και την πληροφορία για την ημέρα της κοιμήσεώς του. Κάλεσε, λοιπόν, τους μοναχούς, τους έδωσε τις τελευταίες νουθεσίες του, τους ευλόγησε και παρέδωσε ειρηνικά το πνεύμα του στις 7 Αυγούστου του 1549, την επομένη της πανηγύρεως της Μονής, η οποία καθιερώθηκε αργότερα και ως ημέρα της μνήμης του.
Οι μοναχοί έθαψαν το ασκητικό σώμα του στο παρεκκλήσιο της μονής και το ιερό λείψανό του επιτελεί μέχρι σήμερα πολλά θαύματα.
