Ολοκληρώθηκαν την Τετάρτη 28 Ιουνίου το πρωί οι εργασίες του 23ου Διεθνούς Επιστημονικού Συνεδρίου των ΚΓ΄ Παυλείων, που φέτος είχε ως θέμα: «Πόλεμος και ειρήνη κατα τον Απόστολο Παύλο» και διεξήχθη από 26 έως 28 Ιουνίου στην Αντωνιάδειο Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών του Δήμου Βέροιας.
Οι εισηγητές και τα θέματα.
Κατά την 1η Συνεδρία (26/6 πρωί) προήδρευσε ο
Καθ.Μιλτιάδης Κωνσταντίνου,Κοσμήτωρ Θεολογικής Σχολής Α.Π.Θ, και εισήγηση έκανε η κ.Αικατερίνη Τσαλαμπούνη,Επ. Καθηγήτρια Θεολογικής Σχολής Α.Π.Θ. με θέμα: «Πόλεμος καί ειρήνη στον Απ. Παύλο και στην χριστιανική παράδοση».
Κατά την 2η Συνεδρία (26/6 απόγευμα) προήδρευσε ο
Καθ.Παναγιώτης Σκαλτσής, Πρόεδρος Τμήματος Θεολογίας Α.Π.Θ. και εισηγήσεις έκαναν α) η κ.Κυριακούλα Παπαδημητρίου Αν. Καθηγήτρια Θεολογικής Σχολής Α.Π.Θ. με θέμα: « Μορφές της ειρήνης στον κόσμο και στη διδαχή της Καινής Διαθήκης », β) ο κ.Χρήστος Μπαλόγλου,Διδάκτωρ Οἰκονομικών Ἐπιστημών Παν/μίου Φρανκφούρτης, με θέμα: « Πόλεμος πάντων πατήρ». Ο πόλεμος κατά τους αρχαίους Έλληνες φιλοσόφους» και γ) ο Αρχιμανδρίτης Εφραίμ Βατοπαιδινός, Καθηγούμενος Ι. Μ. Μονής Βατοπαιδίου Ἁγίου Ὄρους με θέμα << Πόλεμος και ειρήνη στην πατερική παράδοση>>.
Κατά την 3η Συνεδρία (27/6 πρωί) προήδρευσε ο Καθ. Ιωάννης Γαλάνης και εισηγήσεις έγιναν από α) τον κ.Ιωάννη Μούρτζιο Καθηγητή Θεολογικής Σχολής Α.Π.Θ. με θέμα: «Οικουμενικότητα και ειρήνη στό προφητικό μήνυμα» και β) ο κ. Ιωάννης Φωτόπουλος ΙΩΑΝΝΗΣ,Αν. Καθηγητής St. Mary’s College, Notre Dame (USA), με θέμα: « Ο Ρωμαϊκός Θρίαμβος, ο Ηττημένος Νικητής, και ἡ Παύλεια Οσμή Θανάτου ἤ Ζωής (Β Κορ. 2,14-17)».
Κατά την 4η Συνεδρία (27/6 πρωί) προήδρευσε ο Καθηγητής κ.Ιωάννης Καραβιδόπουλος και εισηγήσεις έγιναν από α) τον κ. Συμεών Πασχαλίδη Καθηγητή Θεολογικής Σχολής Α.Π.Θ., Διευθυντής Πατριαρχικού Ιδρύματος Πατερικών Μελετών, με θέμα: « Πόλεμος και ειρήνη, βία και μή βία στούς μάρτυρες και τούς Πατέρες της Αρχαίας Εκκλησίας » και β) τον κ.Νικόλαο Ιντζεσιλογλου,Καθηγητή Νομικής Σχολής Α.Π.Θ., με θέμα: « Οι ιεροί πόλεμοι και ο θρησκευτικός φανατισμός».
Κατά την 5η Συνεδρία (27/6 απόγευμα) προήδρευσε ο ομ. Καθηγητής Δημήτριος Καϊμάκης και εισηγήσεις έκαναν α) η κ Μαρία Ράπτη,Αν. Καθηγήτρια Ανωτάτης Εκκλησιαστικής Ακαδημίας Βελλά Ιωαννίνων, με θέμα: « Η δυναμική της Παύλειας αγάπης καί η συμβολή της στήν οικογενειακή ευτυχία. Μία ψυχοπαιδαγωγική προσέγγιση » και β) η κ. Βασιλική Κώστα,Καθηγήτρια Νευρολογίας Ιατρικής Σχολής Α.Π.Θ. με θέμα: « Η ειρήνη της ψυχής του ανθρώπου. Ψυχαναλυτική προσέγγιση»,
Κατά την 6η Συνεδρία (28/6 πρωί) προήδρευσε ο Αν. Καθηγητής Ιωάννης Φωτόπουλος ενώ εισηγήσεις έκαναν οι α) ο Πρωτοπρεσβύτερος Χρυσόστομος Νάσσης Επ. Καθηγητής Θεολογικής Σχολής Α.Π.Θ. με θέμα: << Το αίτημα της ειρήνης στην λειτουργική ζωή της Ορθοδόξου Εκκλησίας>> και β) η κ. Αγαθονίκη Τσιλιπάκου,Διδάκτωρ Αρχαιολογίας, Διευθύντρια Μουσείου Βυζαντινού Πολιτισμού Θεσσαλονίκης,
με θέμα: << Στρατιωτικοί άγιοι στην Αποστολική Εκκλησία της Βέροιας. Απεικονίσεις τους στη βυζαντινή καί μεταβυζαντινή ζωγραφική των μνημείων της πόλης>>.
Κατά την 7η Συνεδρία (28/6 πρωί) προήδρευσε ο Σεβ.Μητροπολίτης Κίτρους και Κατερίνης κ. Γεώργιος και πραγματοποιήθηκε στρογγυλή τράπεζα με θέμα <<Οι ανθρωπολογικές καί εκκλησιολογικές συνέπειες του πολέμου στις σύγχρονες εκκλησίες>>. Στην στρογγυλή τράπεζα συμμετείχα, ο επίσκοπος Σαφίτα κ. Δημήτριος απο την Συρία,ο Σεβ.Μητροπολίτης Λεμεσού κ. Ἀθανάσιος απο την Κύπρο και ο Αρχιεπίσκοπος Ροβενκύ και Σβερδλόβσκ κ. Παντελεήμων απο την Οὐκρανία.
ΓΙΑ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΚΑΝΤΕ ΚΛΙΚ ΕΔΩ
Οι εκπρόσωποι των Ορθοδόξων Πατριαρχείων και Αυτοκεφάλων Εκκλησιών.
Όπως κάθε χρόνο το Διεθνές Συνέδριο των Παυλείων παρηκολούθησαν εκπρόσωποι των Ορθοδόξων Πατριαρχείων και Αυτοκεφάλων Εκκλησιών, οι οποίοι απηύθυναν χαιρετισμό και ανάγνωσαν μηνύματα των Προκαθημένων των Εκκλησιών τους.
ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟ ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟ: ο Σεβ. Μητροπολίτης
Ιεραπύτνης και Σητείας κ.Κύριλλος
ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑΣ: ο Σεβ. Μητροπολίτης Τριπόλεως κ.Θεοφύλακτος
ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟ ΑΝΤΙΟΧΕΙΑΣ: ο Θεοφ. Ἐπίσκοπος Σαφίτα κ.Δημήτριος
ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟ ΙΕΡΟΣΟΛΥΜΩΝ: ο Σεβ. Αρχιεπίσκοπος Ιορδάνου κ.Θεοφύλακτος
ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟ ΡΩΣΣΙΑΣ: ο Σεβ. Αρχιεπίσκοπος Αμπακάν και Χακασσίας κ.Ιωνάθαν
ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟ ΣΕΡΒΙΑΣ: ο Θεοφ. Ἐπίσκοπος Νύσσης κ.Αρσένιος
ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟ ΡΟΥΜΑΝΙΑΣ: ο Θεοφ. Ἐπίσκοπος Τούλτσεας κ.Βησσαρίων
ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟ ΒΟΥΛΓΑΡΙΑΣ: ο Σεβ. Μητροπολίτης Νευροκοπίου κ.Σεραφείμ
ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ: ο Θεοφ. Ἐπίσκοπος Μεσσαορίας κ. ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ
ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ: ο Σεβ. Μητροπολίτης Νεαπόλεως και Σταυρουπόλεως κ.Βαρνάβας
ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΗΣ ΠΟΛΩΝΙΑΣ: ο Πανοσιολογιώτατος Αρχιμ.Ανδρέας Μπορκοφσκι
Το συνέδριο επίσης παρακολούθησαν ο Σεβ.Αρχιεπίσκοπος Ροβένκυ και Σβερδλόβσκ κ.Παντελεήμων,ο Σεβ.Μητροπολίτης Λεμεσού κ.Αθανάσιος και ο Σεβ,Μητροπολίτης Κίτρους και Κατερίνης κ.Γεώργιος.
Βραβεύσεις μαθητών της Ημαθίας.
Όπως κάθε χρόνο στο περιθώριο των εργασιών του Συνεδρίου βραβεύτηκαν από την Ιερά Μητρόπολη μαθητές και μαθήτριες σχολείων (Δημοτικό – Γυμνάσιο – Λύκειο) της Ημαθίας, καθώς και αθλητικών φορέων που διακρίθηκαν σε πανελλήνιο, πανευρωπαϊκό ή διεθνές επίπεδο κατά τη διάρκεια της χρονιάς που πέρασε. Τις απονομές έκαναν οι Αρχιερείς – εκπρόσωποι των Εκκλησιών καθώς επίσης και καθηγητές που μετείχαν στο Συνέδριο ως εισηγητές.
Κήρυξη Λήξης από τον Σερβασμιώτατο Μητροπολίτη Βεροίας κ. Παντελεήμονα.
«Ἄρα οὖν τά τῆς εἰρήνης διώκωμεν καί τά τῆς οἰκοδομῆς τῆς εἰς ἀλλήλους» (Ρωμ. 14.19), ἔγραφε ὁ πρωτοκορυφαῖος ἀπόστολος Παῦλος πρός τούς χριστιανούς τῆς Ρώμης.
«Διώκοντας», ἀναζητώντας δηλαδή, καί ἐμεῖς τήν εἰρήνη, τό νόημα καί τό περιεχόμενό της, μέσα στό κήρυγμα τοῦ ἀποστόλου Παύλου, τήν εἰρήνη πού εἶναι τό ἀντίδοτο τοῦ πολέμου στή ζωή μας καί στή ζωή τοῦ κόσμου, κατά τή διάρκεια τῶν ἐργασιῶν τοῦ ΚΓ ́ Διεθνοῦς Ἐπιστημονικοῦ Συνεδρίου, τό ὁποῖο μέ τή χάρη τοῦ Θεοῦ ἀξιωθήκαμε νά ὀργανώσουμε καί νά πραγματοποιήσουμε καί φέτος στήν Ἱερά Μητρόπολη Βεροίας, Ναούσης καί Καμπανίας πρός τιμήν τοῦ πρωτοκορυφαίου ἀποστόλου, εἴχαμε τήν εὐλογία νά ἀπολαύσουμε καί τήν οἰκοδομή διά τῶν εἰσηγήσεων τῶν ἐκλεκτῶν ὁμιλητῶν μας καί τῶν συζητήσεων πού διεξήχθησαν τίς ἡμέρες αὐτές.
Τό θέμα τοῦ φετινοῦ ΚΓ ́ Συνεδρίου, «Πόλεμος καί εἰρήνη κατά τόν ἀπόστολο Παῦλο», ἕνα θέμα τό ὁποῖο, ὅπως εἶπα καί κατά τήν ἔναρξη τοῦ Συνεδρίου μας, ἔχει μία ἰδιάζουσα ἐπικαιρότητα στήν ἐποχή μας, λόγω τῶν γεγονότων καί τῶν ποικίλων ἀνακατατάξεων πού συντελοῦνται στήν εὐρύτερη περιοχή μας καί στίς περιοχές ἀπό ὅπου πέρασε καί δίδαξε ὁ μέγας ἀπόστολος Παῦλος, προσεγγίσθηκε ἀπό ὅλες τίς πλευρές διαχρονικά.
Ἡ ἐναρκτήρια εἰσήγηση μᾶς ἔδωσε μιά συνολική εἰκόνα τῆς ἀντιμε- τωπίσεως τοῦ πολέμου καί τῆς εἰρήνης στίς ἐπιστολές τοῦ ἀποστόλου Παύλου καί στή διδασκαλία του, ἀλλά καί στή χριστιανή παράδοση γενικότερα.
Στή συνέχεια στρέψαμε γιά λίγο τό βλέμμα στούς ἀρχαίους Ἕλληνες φιλοσόφους γιά νά δοῦμε ποιά ἦταν ἡ δική τους στάση ἔναντι τοῦ πολέμου, καί ἀκούσαμε ὅτι ὁρισμένοι ἀπό αὐτούς, ὅπως ὁ Ἡράκλειτος, τόν θεωροῦσαν ἀναγκαῖο, ἐνῶ ὁ Πλάτωνας καί οἱ ἱστορικοί Ἡρόδοτος καί Θουκυδίδης ἀπέδιδαν τούς πολέμους σέ οἰκονομικά αἴτια, διατυπώνοντας μία ἄποψη πού ἰσχύει μέχρι σήμερα.
Τό πολιτιστικό περιβάλλον μέσα τό ὁποῖο ὁ ἀπόστολος Παῦλος κη- ρύττει τήν εἰρήνη ὡς συνθήκη κοινωνίας, ὡς τρόπο ζωῆς τῶν πρώτων χριστιανῶν καί ἀκόμη ὡς τρόπο χαιρετισμοῦ τῶν ἀνθρώπων, διαμορφώνεται ἀφενός ἀπό τήν Ἑβραϊκή παράδοση τῆς διδασκαλίας τῶν προφητῶν, οἱ ὁποῖοι καλοῦν τόν περιούσιο λαό τοῦ Θεοῦ νά γίνει ὁ φορέας τῆς εὐλογίας τοῦ Θεοῦ στά ἔθνη καί τό φυτώριο γιά τήν ἐπανάκτηση ἀγαθῶν, ὅπως ἡ εἰρήνη, τά ὁποῖα ὁ ἄνθρωπος στερήθηκε μέ τήν πτώση του, καί ἀφετέρου ἀπό τήν ἰδεολογία καί τίς συνήθειες τῆς Ρωμαϊκῆς αὐτοκρατορίας, στήν ὁποία ὁ πόλεμος καί οἱ συνέπειές του γιά νικητές καί ἡττημένους, ὅπως ὁ θρίαμβος ἤ ἡ διαχείριση τῶν αἰχμαλώτων, ἦταν εὐρύτατα διαδεδομένες καί ἀποδεκτές, πα- ρουσιάσθηκε διεξοδικά ἀπό δύο εἰσηγήσεις.
Στό περιβάλλον αὐτό ἡ εἰρήνη πού κήρυττε ὁ ἀπόστολος Παῦλος, ὡς καρπό τῆς ἐν Χριστῷ κοινωνίας τοῦ ἀνθρώπου μέ τόν Θεό, ἔταμε χωρίς ἀμφιβολία νέους δρόμους στήν ἀνθρώπινη σκέψη καί νοοτροπία καί ἄνοιξε νέους ὁρίζοντες γιά τή ζωή τους.
Οἱ δρόμοι αὐτοί τῆς εἰρήνης, ὅπως τήν ἐννοεῖ καί τή διδάσκει ὁ πρω- τοκορυφαῖος ἀπόστολος Παῦλος, ἑδραιώνονται τόσο μέσα ἀπό τήν πατερική παράδοση, ὅσο καί ἀπό τή ζωή τῶν ἁγίων μαρτύρων καί τῶν πατέρων τῆς Ἐκκλησίας μας, οἱ ὁποῖοι ἀντιμετωπίζουν εἰρηνικά ποικιλώνυμους πολέμους καί μαρτύρια, ἀποδεικνύοντας μέ τή στάση τους ὅτι ἡ μή βία δέν εἶναι ἀπάθεια ἀλλά εἶναι ἀποτέλεσμα τῆς ἐσωτερικῆς τους εἰρήνης ἡ ὁποία πηγάζει ἀπό τήν κοινωνία τους μέ τόν Θεό, ὅπως ἐμπεριστατωμένα ἀκούσαμε σέ δύο εἰσηγήσεις, μία χθές καί μία σήμερα.
Ἡ ἐμπέδωση τῆς εἰρήνης στόν κόσμο ἀποτελεῖ, ἄλλωστε, διαρκές αἴτημα στή λειτουργική ζωή τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, γεγονός πού ἀποδεικνύει καί τή σημασία πού δίδει ἡ Ἐκκλησία στήν εἰρήνη ὡς δῶρο τοῦ Θεοῦ καί καρπό τοῦ Παναγίου Πνεύματος ἀπαραίτητο γιά τόν ἄνθρωπο, ὅπως εἴχαμε τήν εὐκαιρία νά ἀκούσουμε στήν πρώτη ἀπό τίς δύο εἰσηγήσεις τῆς σημερινῆς πρωινῆς Συνεδρίας.
Τό αἴτημα αὐτό γιά εἰρήνη ἐκφράζεται, κατά κάποιο τρόπο, καί μέ τήν ἀπεικόνιση τῶν στρατιωτικῶν ἁγίων στή βυζαντινή καί μεταβυζαντινή ζωγραφική, ὅπως βλέπουμε σέ πολλούς ναούς τῆς Βεροίας, τή βοήθεια τῶν ὁποίων ἐπικαλοῦνται οἱ πιστοί προκειμένου νά ἀπαλλαγοῦν ἀπό «πάντα ἐχθρόν καί πολέμιον». Ἡ ἀπεικόνιση τῶν στρατιωτικῶν ἁγίων ἐκ- φράζει κατά τήν ἐποχή τῆς Τουρκοκρατίας καί τήν ἰδεολογία τῆς θρησκευτικῆς καί ἐθνικῆς παλιγγενεσίας, σύμφωνα μέ τήν τελευταία εἰσήγηση.
Μία ἰδιαίτερη ἑνότητα ἀποτέλεσαν οἱ εἰσηγήσεις τῆς πέμπτης Συνεδρίας οἱ ὁποῖες πραγματεύθηκαν τό θέμα τῆς εἰρήνης ἀπό τήν ὀπτική τῆς ψυχολογίας καί τῆς ψυχαναλύσεως, ἀναδεικνύοντας τή σημασία τῆς ἐσωτερικῆς εἰρήνης πού ἀποκτᾶται, ὅταν ὁ ἄνθρωπος ἐναρμονίσει τή ζωή του μέ τήν Ἀλήθεια, δηλαδή μέ τόν Θεό.
Ἡ εἰρήνη αὐτή δέν διαταράσσεται ἀπό ἐξωτερικούς παράγοντες καί συμβάλλει πολύ στήν ἐπιτυχία τοῦ οἰκογενειακοῦ θεσμοῦ ὡς συλλογικῆς ταυτότητος.
Ἄν καί ἡ εἰρήνη ἀποτελεῖ ἕνα ἀδιαμφισβήτητο ἀγαθό, οἱ πόλεμοι δέν ἔχουν ἐκλείψει ἀκόμη καί σήμερα. Μερικές μάλιστα φορές αὐτοί διεξάγονται μέ τήν ἐπίκληση τῆς ἱερότητος ὡς αἰτίου ἤ σκοποῦ τους καί κινοῦνται ἀπό θρησκευτικό φανατισμό, ὅπως εἴχαμε τήν εὐκαιρία νά ἀκούσουμε στήν εἰσήγηση σχετικά μέ τούς ἱερούς πολέμους καί τόν θρησκευτικό φανατισμό, ἡ ὁποία μᾶς προσδιόρισε καί τά χαρακτηριστικά τῆς προσωπικότητος τοῦ φανατικοῦ.
Στό συναφές θέμα τοῦ πολέμου καί στίς ἀνθρωπολογικές καί ἐκκλη- σιολογικές συνέπειες τοῦ πολέμου στίς σύχρονες Ἐκκλησίες ἦταν ἀφιερωμένη τέλος ἡ Στρογγυλή τράπεζα μέ τήν ὁποία ὁλοκληρώθηκε τό Συνέδριό μας καί στήν ὁποία συμμετεῖχαν ἱεράρχες ἀπό τρεῖς Ἐκκλησίες, οἱ ὁποῖες βίωσαν καί βιώνουν τίς συνέπειες τοῦ πολέμου.
Οἱ δώδεκα εἰσηγήσεις τίς ὁποῖες παρακολουθήσαμε, ὅπως καί ἡ συ- ζήτηση Στρογγυλῆς τραπέζης, μᾶς κράτησαν ἀμείωτο τό ἐνδιαφέρον καί μᾶς ἀποκάλυψαν πολλές ἐνδιαφέρουσες πτυχές τοῦ βαθυτέρου νοήματος τῆς εἰρήνης ἀλλά καί τοῦ πολέμου, στήν πνευματική του κυρίως διάσταση, σύμφωνα μέ τή διδασκαλία τοῦ πρωτοκορυφαίου ἀποστόλου Παύλου καί τό βίωμα τῆς Ἐκκλησίας τοῦ Χριστοῦ, καί ἀκόμη τῶν συνεπειῶν τοῦ πολέμου γιά τόν ἄνθρωπο καί τόν κόσμο.
Εἶμαι ὅμως βέβαιος ὅτι θά ἔχουμε πολλά νά ἀποκομίσουμε ἀκόμη ἀπό αὐτές, ὅταν θά μελετήσουμε ὅλες αὐτές τίς ἐξαιρετικές εἰσηγήσεις τοῦ Συνεδρίου μας ἐκδεδομένες στά Πρακτικά, τά ὁποῖα εὐελπιστοῦμε μέ τή χάρη τοῦ Θεοῦ καί τίς πρεσβεῖες τοῦ ἁγίου ἐνδόξου ἀποστόλου Παύλου, νά παρουσιάσουμε κατά τή λήξη τοῦ ἑπομένου ΚΔ ́ Συνεδρίου.
Σήμερα ἔχουμε, ὅπως κάθε χρόνο, τή χαρά νά παρουσιάζουμε τόν τόμο τῶν Πρακτικῶν τοῦ περασμένου Συνεδρίου, τοῦ ΚΒ´ Συνεδρίου, πού εἶχε ὡς θέμα: «Ἀπόστολος Παῦλος καί φιλόσοφοι».
Καθώς τό ΚΓ´ Συνέδριο ὁλοκληρώθηκε αἰσθανόμασθε τήν ἀνάγκη νά δοξάσουμε τόν Θεό καί νά ἐκφράσουμε τήν ἀπέραντη εὐγνωμοσύνη μας πρός τόν πρωτοκορυφαῖο ἀπόστολο Παῦλο, γιατί μᾶς ἀξίωσαν καί αὐτῆς τῆς εὐλογίας.
Χρέος ὅμως εὐχαριστίας καί εὐγνωμοσύνης ὀφείλεται σέ πολλούς, διότι, ὅπως ὅλα τά ἔργα ἔτσι καί αὐτό, δέν εἶναι ἔργο ἑνός προσώπου ἀλλά πολλῶν.
Εὐγνώμονα εὐχαριστία ὀφείλουμε πρωτίστως στόν Παναγιώτατο Οἰκουμενικό Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαῖο ὁ ὁποῖος ἀπέστειλε καί φέτος ἐκπρόσωπό του, τόν Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Ἱεραπύτνης καί Σητείας κύριο Κύριλλο, καί μᾶς ἐτίμησε διά τοῦ πατριαρχικοῦ του μηνύματος.
Θερμότατες εὐχαριστίες ἀπευθύνουμε καί πρός ὅλους τούς Μακαριω- τάτους Πατριάρχες τῶν πρεσβυγενῶν καί νεωτέρων Πατριαρχείων καί τούς Προκαθημένους τῶν Αὐτοκεφάλων Ἐκκλησιῶν, οἱ ὁποῖοι τίμησαν τό Συνέδριό μας διά τῶν ἐκπροσώπων καί τῶν μηνυμάτων τους. Εὐχαριστοῦμε καί ὅλους τούς Σεβασμιωτάτους καί Θεοφιλεστάτους ἀδελφούς, τόν καθένα προσωπικά, γιά τήν τιμητική παρουσία τους.
Τό Συνέδριό μας δέν θά μποροῦσε νά πραγματοποιηθεῖ χωρίς τή συμβολή τῶν εἰσηγητῶν μας, διακεκριμένων ἐπιστημόνων, οἱ ὁποῖοι μέ τίς εἰσηγήσεις τους μᾶς βοήθησαν νά ἐμβαθύνουμε στό θέμα μας. Τούς ἐκφράζουμε τίς θερμότατες εὐχαριστίες μας.
Εὐχαριστοῦμε ἀπό καρδίας ὅμως καί τά μέλη τῆς Ἐπιστημονικῆς καί Ὀργανωτικῆς Ἐπιτροπῆς, τά ὁποῖα καί φέτος, ὅπως καί κάθε χρόνο, ἐργάσθηκαν ἀθόρυβα ἀλλά καί ἀποτελεσματικά καί μερίμνησαν γιά ὅλες τίς λεπτομέρειες πού συνέβαλαν στήν ἄρτια ὀργάνωση καί ἐπιτυχῆ διεξαγωγή τοῦ Συνεδρίου μας.
Θερμές εὐχαριστίες ἀνήκουν καί πρός τούς ἄρχοντες, πολιτικούς καί στρατιωτικούς, τῆς πόλεως καί τῆς περιφερείας μας, πρός τούς εὐλαβεῖς κληρικούς, μοναχούς καί μοναχές τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεώς μας, πρός τόν εὐσεβῆ λαό τῆς Βεροίας καί τῆς Ἠμαθίας καί ὅλους ὅσους παρέστησαν καί παρακολούθησαν τό Συνέδριό μας.
Ἡ μεγαλύτερη ὅμως εὐχαριστία καί ἡ ἀπέραντη εὐγνωμοσύνη μας ὀφείλεται στόν αἴτιο αὐτοῦ τοῦ Συνεδρίου καί ἱδρυτή τῆς τοπικῆς μας Ἐκκλησίας, ἅγιο ἔνδοξο ἀπόστολο Παῦλο, ὁ ὁποῖος καί πάλι «εὐηγγελίσατο εἰρήνην ὑμῖν», «τήν εἰρήνην τοῦ Θεοῦ τήν πάντα νοῦν ὑπερέχουσαν», ἡ ὁποία εὔχομαι ταπεινῶς διά τῶν πρεσβειῶν του νά φρουρεῖ «τάς καρδίας ὑμῶν καί τά νοήματα ὑμῶν ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ» (Φιλ. 4.7).
