Την Κυριακή 18 Ιουνίου το απόγευμα στο πλαίσιο των ΚΓ’ Παυλείων πραγματοποιήθηκε το Δ’ Συνέδριο Βυζαντινών Τεχνών της Ιεράς Μητροπόλεως Βεροίας, Ναούσης και Καμπανίας με θέμα: “Εικονισμός της Ειρήνης και του Πολέμου κατα την Βυζαντινή περίοδο”.
Την εκδήλωση παρουσίασε ο αρχιμ. Παύλος Σταματάς και την προεδρία του συνεδρίου είχε ο εκπρόσωπος της Σχολής Βυζαντινών Τεχνών της Ι.Μ.Β.Ν.Κ. κ Εμμανουήλ Τσιτούρας.
Πρώτος εισηγητής, ήταν ο κος Βασίλειος Δερμεντζόγλου.
Ο κ.Βασίλειος Δερμεντζόγλου, είναι πτυχιούχος της Ανωτέρας Εκκλησιαστικής Σχολής Θεσσαλονίκης και της Θεολογικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου του τμήματος Θεολογίας. Έχει κάνει μεταπτυχιακές σπουδές στην κοινωνιολογία και στην βυζαντινή αρχαιολογία και τέχνη. Είναι Διδάκτωρ Θεολογίας στον τομέα της Κοινωνιολογίας. Έχει συμμετάσχει σε διεθνή συνέδρια και ημερίδες καθώς επίσης και έχει συγγράψει διάφορα άρθρα σε επιστημονικά περιοδικά. Εργάζεται από το 2000 στη μέση Εκπαίδευση στη Θεσσαλονίκη.
Στην 1η ομιλία, ο κος Δερμεντζόγλου ανέφερε ότι ο πόλεμος και η ειρήνη, δύο καταστάσεις, δύο εικόνες τόσο εσωτερικές όσο και εξωτερικές στην ανθρώπινη κοινωνία, έχουν αποτυπωθεί μέσα στον πλούτο της βυζαντινής και μεταβυζαντινής τέχνης και αγιογραφίας. Ο εικονισμός αυτός αποτυπώνεται τόσο σε φορητές εικόνες όσο και σε τοιχογραφίες που όταν κανείς τις αντικρίσει, άλλες φορές κάνει την ψυχή του να πάλλεται στη θέα των δαιμόνων από τρόμο και άλλες φορές ειρηνεύει από τα βλέμματα των αγίων, της Παναγίας και του Ιησού.
Επόμενοι εισηγητές ήταν η κα Μαρία Λουκμά και ο κος Θωμάς Σαφέτης. Η κα Λουκμά έκανε την εισήγηση και ο κος Σαφέτης απάντησε σε ερωτήσεις στο τελευταίο μέρος του Συνεδρίου.
Η κ. Μαρία Λουκμά, είναι πτυχιούχος του τμήματος Συντήρησης αρχαιοτήτων και έργων τέχνης της σχολής γραφικών τεχνών και καλλιτεχνικών σπουδών του ΑΤΕΙ Αθηνών, διπλωματούχος Αρχιτέκτονας του τμήματος Αρχιτεκτόνων του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, φέρει μεταπτυχιακό τίτλο και σήμερα εκπονεί διδακτορική διατριβή στο τμήμα πολιτικών μηχανικών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Εργάζεται στο Αρχαιολογικό μουσείο της Θεσσαλονίκης. Έχει συμμετάσχει σε συνέδρια κι έχει δημοσιεύσει πλήθος άρθρων σε θέματα συντήρησης και αποκατάστασης ιστορικών μνημείων.
Ο κ.Θωμάς Σαφέτης είναι πτυχιούχος του τμήματος Συντήρησης αρχαιοτήτων και έργων τέχνης της σχολής γραφικών τεχνών και καλλιτεχνικών σπουδών του ΑΤΕΙ Αθηνών και έχει εκπαιδευτεί στα πλαίσια του προγράμματος Leonardo Da Vinci. Συμμετέχει ως ιδιώτης σε έργα συντήρησης και αποκατάστασης Ναών επίσης εργάζεται και ως ψηφιδογράφος. Έχει εκπονήσει μελέτες, τεχνικές εκθέσεις για αποκατάσταση ψηφιδωτών όπως και δημοσιεύσεις.
Το θέμα που αναπτύχθηκε ήταν: «Το ψηφιδωτό στους Βυζαντινούς χρόνους. Τεχνικές και υλικά».
Στην 2η ομιλία, η κα Λουκμά ανέφερε ότι η τέχνη και η τεχνική των βυζαντινών ψηφιδωτών έχει τις ρίζες της στην αρχαιότητα και εξελίσσεται με τους αιώνες κυρίως για τη διακόσμηση δαπέδων, δημόσιων κτιρίων και ιερών.
Στον Χριστιανισμό, η πορεία και η χρήση του ψηφιδωτού εξαπλώνεται για να καλύψει έναν ακόμα τομέα, το θρησκευτικό. Οι ναοί στολίζονται με έργα υψίστης καλλιτεχνικής αξίας και η εικονογράφηση πλέον περιλαμβάνει τον Παντοκράτορα, τους προφήτες, την Παναγία, τους αγίους και τις μεγάλες εορτές.
Η τέχνη του ψηφιδωτού συνεχίζεται μέχρι και σήμερα μέσα από μια διαρκή καλλιτεχνική αναζήτηση και ανανέωση.
Εκπρόσωπος του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου ήταν ο Γενικός Αρχιερατικός Επίτροπος της Μητροπόλεως αρχιμ. Δημήτριος Μπακλαγής ο οποίος στην αρχή χαιρέτισε εκ μέρους του Σεβασμιωτάτου την εκδήλωση αλλά και επέδωσε τα αναμνηστικά των ΚΓ΄ Παυλείων στους συντελεστές της εκδήλωσης στο τέλος του συνεδρίου.
Η χαιρετισμός του Σεβασμιωτάτου στην εκδήλωση
Ἡ βυζαντινή τέχνη, ὅπως τήν ξέρουμε σέ μεγάλο βαθμό σήμερα, εἶναι μία τέχνη πού ἐκφράζει τή σχέση τοῦ ἀνθρώπου μέ τόν Θεό, πού ἀποτυπώνει τήν πίστη καί τή διδασκαλία τῆς Ἐκκλησίας μας, πού ἀπεικονίζει ἱερά πρόσωπα καί σωτηριώδη γεγονότα.
Στήν πραγματικότητα ὅμως αὐτή εἶναι ἡ μία πλευρά της. Γιατί ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, ἡ πίστη καί ἡ διδασκαλία της, δέν ἦταν καί δέν εἶναι ποτέ ἀδιάφορη γιά τή ζωή καί τήν καθημερινότητα τοῦ ἀνθρώπου καί τοῦ κόσμου. Καί ὅπως μέσα στόν ἱερό χῶρο τοῦ ναοῦ, μέσα στή λατρεία τοῦ Θεοῦ ὁ ἄνθρωπος ἀναθέτει τά αἰτήματα καί τήν ἀγωνία του ὄχι μόνο γιά τή σωτηρία του καί τήν αἰώνια ζωή ἀλλά καί γιά τίς βιοτικές του ἀνάγκες στόν Θεό, καί τά αἰτήματα αὐτά ἐξαγιάζονται διά τῆς προσευχῆς, ὅπως ἐξαγιάζονται καί τά ὑλικά δῶρα πού προσφέρει γιά τήν τέλεση τῆς ἀναιμάκτου θυσίας, τό ἴδιο ἰσχύει καί μέ τή βυζαντινή τέχνη. Μέσα ἀπό τίς παραστάσεις καί ἀπεικονίσεις τῶν ἱερῶν προσώπων καί γεγονότων ἐκφράζεται καί ἡ καθημερινότητα τοῦ ἀνθρώπου, ἀπεικονίζονται καί ἐξαγιάζονται ἀντικείμενα καί εἴδη τῆς ζωῆς του, καί ἔτσι τό ἀνθρώπινο στοιχεῖο συναντᾶ τό θεῖο καί ἑνώνεται μαζί του.
Ἀνάμεσα στίς πραγματικότητες τοῦ κόσμου καί τοῦ ἀνθρώπου σημαντική θέση κατέχει ὁ πόλεμος καί ἡ εἰρήνη τόσο στή φυσική ὅσο καί στήν πνευματική τους διάσταση. Κατά συνέπεια ἡ ἀπεικόνισή τους δέν ἦταν δυνατό νά μήν ἀπασχολήσει τή βυζαντινή τέχνη καί νά μήν ἀποτυπωθεῖ ἀπό αὐτήν.
Οἱ στρατιωτικοί ἅγιοι πού ἀπεικονίζονται σέ περίοπτη θέση στούς βυζαντινούς ναούς δέν ἀπεικονίζονται μόνο ὡς μεγαλομάρτυρες καί τροπαιοφόροι κατά τῶν ἀοράτων ἐχθρῶν τῆς πίστεως, ἀπεικονίζονται καί ὡς προστάτες τῶν εὐσεβῶν ἀπό τούς ὁρατούς ἐχθρούς τῆς πίστεως καί τῆς αὐτοκρατορίας, ὡς προστάτες καί πρόμαχοι τῶν πόλεων τίς ὁποῖες μέ τίς πρεσβεῖες τους καί τήν ὁρατή συχνά προστασία τους τίς σώζουν ἀπό τίς ἐπιδρομές τῶν ἀλλοφύλων.
Συγχρόνως ὅμως τά ὅπλα τους ὑπενθυμίζουν τά πνευματικά ὅπλα μέ τά ὁποῖα πρέπει νά εἶναι ἐφοδιασμένος κάθε πιστός γιά νά ἀντιμετωπίζει τόν κοσμοκράτορα τοῦ σκότους καί νά τόν νικᾶ στόν πνευματικό πόλεμο, ὅπως αὐτός ἀποτυπώνεται στίς παραστάσεις τῶν ὁσίων καί τῶν ἀσκητῶν.
Πῶς ἀκριβῶς ἐκφράζεται ὁ πόλεμος καί ἡ εἰρήνη στή βυζαντινή τέχνη θά ἔχουμε τήν εὐκαιρία νά ἀκούσουμε στίς εἰσηγήσεις τῶν εἰδικῶν ὁμιλητῶν τοῦ Δ ́ Συνεδρίου Βυζαντινῶν Τεχνῶν τό ὁποῖο διοργανώνει ἡ Ἱερά Μητρόπολή μας στό πλαίσιο τῶν ΚΓ ́ Παυλείων, τοῦ κ. Βασιλείου Δερμεντζόγλου, διδάκτορος Θεολογίας, τῆς κυρίας Μαρίας Λουκμᾶ, ἀρχιτέκτονος-συντηρητρίας καί τοῦ κ. Θωμᾶ Σαφέτη, συντηρητοῦ, τούς ὁποίους καί εὐχαριστῶ θερμά γιά τή συμμετοχή τους στό Συνέδριό μας.
Εὐχαριστῶ ἀκόμη θερμά τόν κ. Μανώλη Τσιτούρα, ἐκπαιδευτικό, καί τόν π. Παῦλο Σταματᾶ, πού εἶχαν τήν εὐθύνη τῆς διοργανώσεως, ἀλλά καί ὅλους ἐσᾶς πού τιμᾶτε μέ τήν παρουσία σας τό Συνέδριο.
